თქვენ, ალბათ, გაგიგონიათ ფრაზა: ”მდიდრები მდიდრდებიან, ხოლო ღარიბები კი უფრო ღარიბდებიან”.
დიახ, მართალია, მდიდრები მდიდრდებიან, მაგრამ ღარიბებიც მდიდრდებიან - განსაკუთრებით თუ ათწლეულებს ან უფრო მეტ პერიოდს ვაანალიზებთ და ვაკვირდებით იმ ქვეყნებს, სადაც მთავრობები პატივს სცემენ კანონის უზენაესობასა და საკუთრების დაცვის უფლებებს.
აქვე, გაითვალისწინეთ, რომ იმათაც კი ვისაც „ღარიბებს“ უწოდებენ ევროპასა აშშ-ში, აქვთ ცხოვრების ისეთი დონე როგორიც ჰქონდა, გაგიკვირდებათ და, ლუი მე-14-ის დროს, ვერსალის დიდებულებს (რომლებიც ცხოვრობდნენ 1638-1715 წლებში). დაივიწყეთ პირადი თვითმფრინავები, კონდიციონერები, ტელევიზორი, wi-fi ან ავტომატური ლიფტები: ცნობილი „მზის მეფის“ სტუმრებს საპირფარეშოებიც კი არ ჰქონდათ, რაც, როგორც ცნობილია, სერიოზულ პრობლემებს იწვევდა წვეულებებზე. არც კვება და სამედიცინო დახმარება იყო მაშინ სათანადო, ლუი მე -14 -ის ექვსი შვილიდან სრულწლოვანებამდე მხოლოდ ერთმა მიაღწია და ისიც 49 წლის ასაკში გარდაიცვალა, მამაისამდე (ადრეული სიკვდილიანობა იყო მაღალი) და შედეგად ტიტულული ლუი მე-14-ის 5 წლის შვილიშვილს გადაეცა.
კაპიტალიზმი და ეკონომიკური სტაგნაცია
„კარგი, რა თქმა უნდა“ ალბათ ხშირად გაიგონებთ, „გამომგონებლები აკეთებენ ყოველდღიურ აღმოჩენებს , რაც რა თქმა უნდა გავლენას ახდენს იმ ფაქტზე რომ საშუალოდ ადამიანი მდიდრდება. ყოველივე დამოკიდებულია ტექნოლოგიების და მეცნიერებების განვითარებასთან. მე ვსაუბრობ ეკონომიკაზე არარეგულირებადი კაპიტალიზმით, რომელიც სტაგნაციით ხასიათდება.“
წარსულს რომ დავუბრუნდეთ და დავაკვირდეთ ეკონომიკურ განვითარებას, დავინახავთ, რომ დიდი ხნის განმავლობაში ადამიანების კეთილდღეობა მცირედით იზრდებოდა, მაგრამ რაღაც პერიოდის შემდგედ პროცესი დაჩქარდა
როგორც ცხრილიდან ჩანს, ვერსალის სასახლის დიდგვაროვანთა მიმართ ჩვენი ამჟამინდელი ცხოვრების დონე მხოლოდ ტექნოლოგიური გამოგონებით არ არის განპირობებული; ბოლო რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში პროგრესი ფაქტობრივად უპრეცედენტოა. 2016 წლის New York Times- ის რუბრიკაში ეკონომიკის ისტორიკოსი დიერდ მაკკლოსკი ასე ხსნის ეკონომიკური ზრდის გასაოცარ ტალღას: იდეა, რომელსაც ფილოსოფოსმა და ეკონომისტმა ადამ სმიტმა უწოდა „თანასწორობის, თავისუფლებისა და სამართლიანობის ლიბერალურ გეგმას“. ერთი სიტყვით, ეს იყო ლიბერალიზმი, თავისუფალი ბაზრის ევროპული გაგებით. ხალხს მიეცით თანასწორობა კანონისა და საზოგადოებირივი ღირსების წინაშე, დატოვეთ მარტო და დაინახავთ როგორი კრეატიულები და ენერგიულები გახდებიან.
უთანასწორობის პრობლემა
„დიახ“ თქვენ შეიძლება გაიგოთ „ სოციალიზმი არ მუშაობს, თანამედროვე კაპიტალისტური მიდგომები ადამიანებს აძლევს სტიმულს თავად შექმნა თავიანი ბედი. მაგრამ „მშპ ერთ სულ მოსახლეზე“ არ აჩვენებს დოვლათი გადანაწილებას საზოგადოებაში. კაპიტალიზმის საუკეთესოა წარმოებაში მაგრამ არა გადანაწილებაში“
ეს არასწორია. განვმეორედები და ავღნიშნავ რომ სწორედ „ქვედა კლასებმა“ მიიღეს სარგებელი იმ ეკონომიკური პროგრესიდან , რაც ინდუსტრიული რევოლუციიდან დაიწყო. დიახ, "ინდუსტრიის კაპიტნები" პირადად გამდიდრდნენ, მაგრამ მსხვილი ბიზნესის აღმავლობამ პირველ რიგში სარგებლობა მოუტანა მშრომელ კლასს. ინდუსტრიის ტიტანები "მასობრივი წარმოებით“ იყვნენ დაკავებული, რათა პროდუქტი მიეყიდათ საზოგადოებისთვის.
მაგალითად შეერთებულ შტატებში "მღელვარე 20-იან წლებში“ კალვინ კულინჯის ადმინისტრაციამ , დაგვანებეთ ვიმოქმედო (laissez-faire) მიდგომით - ამერიკულ შინამეურნეობებში ცხოვრების დონე გააუმჯობესა. ჯინ სმაილი განმარტავს: ”ამ ზრდის დიდ ნაწილს წარმოადგენდა ელექტროენერგიის კომერციალიზაცია წარმოებაში, რაც თავის მხრივ საშუალებას აძლევდა საშუალო მომხმარებლებს გამოეყენებიათ” მაცივრები, ფონოგრაფები, ელექტრო უთოები, ელექტრო გულშემატკივრები, ელექტრო განათება, ტოსტერი, მტვერსასრუტები და სხვა. სხვა საყოფაცხოვრებო ტექნიკა. ”
კაპიტალიზმი და ექსპლუატაცია
„შესაძლოა გარკვეულ ოჯახებს არ ჰქონდეთ ისეთი საჭიროებები რაც აუცილებელია. ლიბერალიზმა დაჩაგრა საზოგადოების ყველაზე დაუცველი ნაწილი. შეიძლება ეს არ ხდებოდეს აშშ-სა და ევროპის განვითარებულ ქვეყნებში , მაგრამ ეს ნამდვილად ასეა ღარიბ ქვეყნებში და ხშირად ხდება ასეთი ერების ექსპლუატაცია საერთაშორისო ურთიერთობებში“.
სინამდვილეში ესეაც არ შეესაბამება რეალურ ფაქტს. მაგალითად, მსოფლიო ბანკის მონაცემებზე დაყრდნობით, უკიდურესად ღარიბი ადამინების (დღეში 1.90$ აშშ დოლარზე ნაკლები) მაჩვენებელი განახევრდა 1990-2010 წლებში. 1990 წელს 1,85 მილიარდი ადამიანი ცხოვრობდა უკიდურეს სიღარიბეში, მაგრამ 2013 წლისთვის , ეს მაჩვენებელი 767 მილიონამდე შემცირდა. რაც იმას ნიშნავს, რომ დღეში 1,90 აშშ დოლარზე ნაკლებით მცხოვრები ადამიანების რაოდენობა მილიარდზე მეტით შემცირდა ამ პერიოდში.
მოცემულ გრაფიკზე ჩანს კაცობრიობის პროგრესი უკიდურესი სიღარიბის შემცირების მხრივ:
რა თქმა უნდა, ამ მხრივ კიდევ უფრო მეტი სამუშაოა საჭირო, მაგრამ საბაზრო ინსტიტუტების გავრცელებამ (ზოგჯერ ”ნეო-ლიბერალიზმი” და ”გლობალიზაცია”), ხელი შეუწყეს ადამიანის კეთილდღეობის სწრაფ და უპრეცედენტო ზრდას, მათ შორის უკიდურესად ღარიბი მოსახელობისთვისაც.